Merkez Bankası'ndan 850 milyarlık zarar

28 Mart itibariyle olağanüstü genel kurul çağrısında bulunan Merkez Bankası’nın 2023 yılı için 850 milyar TL’nin üzerinde zarar açıklayacağı, ayrıca realize olmamış 800 milyar TL’nin üzerinde kur farkı riski bulunduğu belirtiliyor.

Uzun yıllardır Hazine’ye ciddi tutarda kaynak aktarılmasını sağlayan Merkez Bankası kârlılığı 2023 hesap dönemi için son buldu.

Ekonomim'den Mehmet Kaya'nın haberine göre bankanın 2023’te 850 milyar TL’nin üzerinde zarar açıklayacağı kaydedildi.

Öte yandan Banka 28 Mart itibariyle olağanüstü genel kurul çağrısını yayımladı. Bankanın esas sözleşmesinde zaman olmasına ve açıklanan olağanüstü genel kurul tarihinin, yine olağan genel kurul zaman kısıtları içinde olmasına karşılık, olağanüstü toplantı çağrısı yapılması dikkat çekti.

Kaynaklar, 2023’te Kur Korumalı Mevduat yükünün Merkez Bankasına verilmesi ile forward döviz işlemlerinden kaynaklı Bankanın ciddi zarar ettiğini belirttiler. Bankanın bu zararının 2024’te nasıl yönetileceğine ilişkin Genel Kurul’da bilgi verilmesi bekleniyor. Zararın bilançoda taşınarak yönetilmesi, birkaç yıl boyunca elde edilecek karlardan karşılanmasının mümkün olduğu, Bankanın geçmiş yıllarda Hazine’ye aktardığı yüksek tutarlı karların birkaç yıl boyunca görülemeyeceği anlamına geldiği belirtiliyor. Diğer yandan henüz realize olmamakla birlikte yine 800 milyar TL’nin üzerinde kur farkı riski de bilançoda bulunuyor. Bu kur farkı riskinin 2024 içinde karşılanması mümkün olarak görülüyor.

“Birkaç yıl zarar taşınabilir”

Uzmanlar geçmişte Merkez Bankasının zarar açıkladığını, bu dönemlerde zararın karşılanması için Hazine’den borçlanma kağıtları alındığını vurguladılar. Yöntem olarak bu yol bulunsa da bir başka yöntemin Merkez Bankasının zararı bilançosunda taşıması ve yıllara yayarak ödemesi olabileceğini kaydettiler. Bu durumda normal şartlarda hem 2023 karından, hem de zararın taşınacağı gelecek birkaç yılda Hazine’ye herhangi bir kar aktarımı olmayacak. Ancak “şartların zorlanarak” Bankanın kar-zarar hesabında zarar göstermesine rağmen yıl faaliyetlerinden bir aktarım yoluna gidilmesi yoluna da gidilebileceği; bu yolun teknik olarak mümkün olmakla birlikte ekonomi yönetimi açısından güven sarsıcı olabileceği vurgulandı. Merkez Bankası'nın 2023 yılı net zararının düzeyi ve bunun nasıl yönetileceğine, Hazine ile ilişkilere yönelik olarak 28 Mart günü yapılacak Olağanüstü Genel Kurulda bilgi vermesi bekleniyor. Banka verileri 850 milyar TL’nin üzerinde bir zarar oluşabileceği, değerleme hesabından da 800 milyar TL’lik bir negatif görünümün olacağı vurgulanıyor. Değerleme hesabı TL’nin değerine bağlı olarak yıl içinde negatif ya da pozitif olabiliyor.

2018 öncesine dönülecek

Merkez Bankası 2023 yılı dönemine ilişkin Genel Kurul duyurusunu yayımladı. Esas sözleşmeye göre Merkez Bankasının genel kurulunu yılın ilk üç ayı içinde yapması gerekiyor. Süre henüz dolmamasına rağmen 28 Mart günü saat 14.00 için olağanüstü genel kurul çağrısı yapıldı. Genel Kurulda esas sözleşmenin genel kurul toplantı dönemine ilişkin değişiklik maddesi de konuldu. Gündemde yer alan değişiklik önerisine göre Genel Kurul eskiden olduğu gibi her yıl Nisan ayı içinde toplanacak. 2018 öncesinde de Merkez Bankası genel kurulu Nisan ayında yapılıyordu. 2018’deki değişiklikle “yılın ilk üç ayında” yapılması şeklinde bir düzenleme yapılmıştı.

Merkez Bankaları kâr etmek için çalışmaz ancak…

Merkez Bankası’nın 2023’te zarar açıklaması beklentisine yönelik olarak Prof. Dr. Ömer Faruk Çolak, “Merkez Bankaları kâr etmek amacı ile çalışmaz. Ancak herhangi bir firma gibi APİ’den kaynaklı ya da rezerv kaynaklı maliyetleri olur. Bundan dolayı bilançoyu yönetmesi gerekir. Yani her MB için rezerv yönetimi önemlidir. Bir merkez bankasının en önemli gelir kaynağı senyoraj (hükümranlık geliri) geliridir. Senyoraj basit olarak paranın piyasaya sürülme (kağıt, mürekkep, matbaa gideri) maliyeti ile üzerindeki nominal değer arasındaki farktır. Bu gelir güzeldir. Ancak ipin ucu kaçar çok fazla emisyon yaratırsanız enflasyon olacağı için senyorajın reel değeri düşer. Yine bir MB’nin döviz rezervi pozitif ve yüksek ise kur farkından dolayı kazanç elde eder. Eğer tersi ise yani negatif rezervle çalışıyorsa yani borçlu ise kur farkından dolayı zarar eder. TCMB’nin başına gelen de budur” dedi. Merkez Bankası’nın 2023’te zarar açıklaması beklentisine yönelik olarak ise Ömer Faruk Çolak, “TCMB bu yıl eğer bilanço oyunları yapılmaz ise zarar edecek. TCMB’nin zarar etmesinin nedeni, döviz kurlarındaki artış; negatif net döviz rezervle çalışması nedeni ile yapmış olduğu swap anlaşmaları TCMB’nin TL cinsinden borcunun artması, kur korumalı mevduat hesabından kaynaklanan hazine tarafından yapılan ödemelerden zarar etmiş olması” dedi. Çolak, Merkez Bankasının kâr ettiği yıllarda en fazla kurumlar vergisi ödeyen şirketlerden olması yanında Hazine’ye kâr payı, vergi ve “biraz hileli” olarak nitelediği ihtiyat akçesi devriyle, ciddi gelir sağladığını vurgulayarak, zarar halinde gelir sağlayamayacağını ancak devlet iç borçlanma senetleri ile Hazine’nin Merkez Bankası’na zarar karşılığı verebileceğini kaydetti. Ömer Faruk Çolak, “Özetle TCMB zarar ettiğinde hazinenin borcu daha da çok artacak. TCMB bu durumda yanlış rezerv yönetimi yapmış olmakta ancak eli mahkum, çünkü TCMB Guvernörü olanlar koltuğa hak ederek oturmadıkları için bedelini kamu zararına da olsa ödemek zorunda” dedi.